Een openbaring

De thriller “Openbaring” van Jeroen Windmeijer en Tjarko Evenboer zou je kunnen beschrijven als een heel spannend boek. De titel is goed gekozen, omdat het gaat over de ontdekking dat het bijbelboek Openbaring zoals we dat nu kennen eigenlijk nep is. Ik vond het zo interessant dat ik heel graag wilde blijven lezen, ook al heeft het boek meer dan 500 pagina’s.

(Zo, deze eerste alinea staat en mijn oorspronkelijke tekst heb ik door de WordPress AI assistent laten vereenvoudigen. Grappig.)

Thriller

Qua thriller vind ik Openbaring niet het meest sterke boek want ik vind het hier en daar nogal voorspelbaar. Het kan een bewuste keuze van de schrijvers zijn geweest, maar als ik in een scène het vervolg zie aankomen en het boek begint dat vervolgens precies zo uit de doeken te doen, doet dat voor mij af aan de spanningsfactor en heb ik de neiging om een aantal paragrafen over te slaan tot er iets nieuws begint.
Ook de keuze van namen en plaatsen vind ik er wel eens te dik op liggen. De schrijvers hebben de journaliste de naam Nova gegeven. Was dat toevallig niet ooit een actualiteitenrubriek op de Nederlandse publieke televisiekanalen? Nova woont in de Jerzualemhof in Leiden maar als ze een straat verder in de Bakkersteeg had gewoond, was dat voor mij net zo waarschijnlijk geweest.

Gaandeweg het verhaal begon ik me steeds meer af te vragen hoe het in hemelsnaam mogelijk is, dat de Leidenaar met godsdienst- en grootheidswaanzin bang zou worden door de publicatie over een mogelijke vervalsing van het bijbelboek Openbaring. Is een enkel vaag bericht voldoende voor Jozias om de jacht te openen op mensen in Europa en het Midden-Oosten om die te laten ombrengen. Want als deze waarheid openbaar zou worden, zou dat het einde van zijn rijk betekenen?
En waar de grote leider altijd achter de schermen blijft als het om moorden gaat, begeeft hij zich in de slotscène midden in de vuurlinie? Dat doet me denken aan de detectiveverhalen waar de getrainde politieman helemaal alleen op een levensgevaarlijke psychopaat af gaat.
Niet heel waarschijnlijk in mijn ogen, maar het mag, het is fictie en het goede wint.

Het vervalste Bijbelboek

Tjarko Evenboer zelf noemde elders op het wereldwijdeweb dat het een boek is vol non-fictie informatie over (kerk)geschiedenis en theologie/mythologie en dat ze met een interpretatie van het ontstaan van het christendom komen die veel onbekender is. Zeer solide noemt hij hun uitleg in historisch en theologisch opzicht en gezien de lijst met geraadpleegde literatuur wil ik dat best aannemen. Maar het verbaast me ergens dat er dan niet voor gekozen is om het als theologisch of geschiedkundig non-fictie werk uit te brengen. Het zal wel een marketing strategische beslissing zijn geweest, vermoed ik.

Epilepsie

De auteurs van Openbaring maken in hun boek melding van de informatie uit Wikipedia dat een van de negentiende-eeuwse grondleggers van de Zevendedags Adventisten Ellen White, epilepsiepatiënt zou zijn geweest. Haar aanvallen gingen gepaard met witte vlekken en bepaalde geuren, die zij aanzag voor visioenen van God. De encyclopedie vermeldt in deze lijst onder meer ook de profeet Ezechiël. Jeanne d’Arc en Joseph Smith, de stichter van de mormonenkerk en Paulus. Zij hadden allemaal sterk religieuze ervaringen tijdens een aanval. De auteurs van Openbaring noemen ‘zonder enige twijfel’ Paulus als beroemdste epilepsie patiënt uit dat rijtje. Voor het plot van het boek heel begrijpelijk en het zou best kunnen, maar we weten het niet waarom hij een visioen kreeg en zich plots bekeerde.

De oude Grieken dachten aan epilepsie als een vorm van spirituele bezetenheid, maar associeerden de aandoening ook met genialiteit en het goddelijke. Een van de namen die ze eraan gaven was de heilige ziekte. Qua etymologie betekent epilepsia iets als ‘bezit nemen van’.

Op donderdag 30 april 2020 kreeg ik tijdens een telefoongesprek dat ik met een collega voerde een epileptische aanval. Later vertelde ze mij dat ik zei allemaal berichten binnen te krijgen en dat ze daarna een hoop kabaal hoorde. Als het bij die ene aanval was gebleven had ik in een illuster rijtje terechtgekomen met onder meer Edgar Allan Poe, Tolstoj, Alfred Nobel en Tchaikovsky.

Na mijn tweede aanval op 3 maart 2022 vertelde de neuroloog mij dat ik me nu officieel epilepsiepatiënt mag noemen. Wat een voorrecht. Nu hoorde ik thuis in het rijtje waar ook de stichters van godsdiensten in voorkwamen. Smaaksensaties kan ik wel plaatsen en hoewel ik geen visioenen bij mijn twee aanvallen heb gehad, kreeg ik dus kennelijk wel berichten binnen. De inhoud daarvan zal wel altijd een mysterie blijven, hoewel Hippocrates mij de illusie heeft ontnomen dat ik contact met het hogere moet hebben gehad.

Meer Openbaring

In de thriller Openbaring wordt uitgebreid ingegaan op het ontstaan van de Nieuwtestamentische bijbelboeken die bekend staan als de evangeliën. Het vroegst gedateerde boek werd door Marcus in Rome geschreven. Het boek wordt gedateerd in het jaar 72 en ja, dat is bijna veertig jaar na de dood van Jezus. Opvallend afwezig in het boek Marcus zijn allerlei zogenoemde heilsfeiten die in de later geschreven boeken van Lucas, Mattheus en Johannes wel aanwezig zijn, zoals: de onbevlekte ontvangenis, de aankondiging van Jezus geboorte door een engel, een ster die de weg naar Bethlehem wijst, Herodes die alle jongetjes liet doden, de herders en de wijzen, de zingende hemelse legermacht, een vader Jozef, doden die opstaan uit hun graf en wellicht het meest opvallende wat ontbreekt is de opstanding van Jezus. Deze bijzondere gebeurtenissen worden pas een tiental jaren en later toegevoegd als Mattheüs en Lucas hun ‘getuigenis’ opschrijven.

Ik herinner mij dat een predikant de nadruk legde op de getuigenissen van mensen die er bij waren geweest en dat het dus allemaal wel echt gebeurd was. Ik moet bekennen dat je mij niet moet vragen wat ik eenentwintig jaar geleden exact heb gezien en gehoord. Laat staan veertig jaar geleden. En dan is het nog maar de vraag of bijvoorbeeld Marcus ten tijde van Jezus rondwandeling meewandelde.

Overigens, deze zelfde predikant heeft ooit in een preek in fysiologische en medische termen breed uitgemeten hoe afschuwelijk een dood aan het kruis moet zijn geweest. Wat gebeurt er met je als je een uurtje aan spijkers door je handen aan een kruis hangt. Ik twijfel niet aan zijn goede bedoelingen, maar nu ik daar aan terug denk, zie ik dit toch als intimidatie. Tot behoud van je ziel is menig kind van god door dergelijke uitleg de mentale vernieling in geholpen. Die vreselijke dood van Jezus was jouw schuld, niet die van de Joden.

Toen ik in 2009 de kerk verliet deed ik dat vooral op gevoel. Ik had immers geen sluitende argumentatie waarom het hele christelijke geloof niet kon kloppen. Dit boek van Tjarko en Jeroen en dan met name hun theorie over het ontstaan van het christendom bevestigt dan weer wel dat gevoel. Daar ben ik ze dankbaar voor.

T’en zijn de Joden niet, Heer Jezu, die u kruisten,
noch die verraderlijk u togen voort gericht,
noch die versmadelijk u spogen int gezicht,
noch die u knevelden, en stieten u vol puisten,

t’en zijn de krijgslui niet die met haar felle vuisten
den rietstok hebben of den hamer opgelicht,
of het vervloekte hout op Golgotha gesticht,
of over uwen rok tsaam dobbelden en tuisten:

ik bent, o Heer, ik bent die u dit heb gedaan,
ik ben den zwaren boom die u had overlaên,
ik ben de taaie streng waarmee gij ginkt gebonden,

de nagel, en de speer, de gesel die u sloeg,
de bloed-bedropen kroon die uwen schedel droeg:
want dit is al geschied, eilaas!, om mijne zonden.

Jacob Revius (1586 – 1658)

Photo by Ivana Cajina on Unsplash